Γράμουστα –Νοσ. Ανταρτών - Σπηλιές.

[Μήτρου Τάκης]

Γράμουστα –Νοσ. Ανταρτών - Σπηλιές.
Υ/Δ: -25+75-195Μ.
Απόσταση: 10 Χμ., περίπου με επιστροφή.
Ώρες Πορείας: 3,5 ώρες περίπου με επιστροφή χωρίς μεγάλα διαλλείματα.
Σήμανση: Καλή. Κίτρινοι στύλοι, Χαμηλοί ξύλινοι πάσσαλοι έως την «Πόρτα». Κίτρινο χρώμα σε δέντρα (Δυστυχώς σε πολλά πεύκα το χρώμα αλλοιώθηκε από το ρετσίνι).
Βαθμός Δυσκολίας: 1.
Νερό στην διαδρομή: Στην αφετηρία.
Προσοχή: Η χάραξη της διαδρομής στον χάρτη είναι ενδεικτική της κατεύθυνσης και δεν είναι απόλυτα ακριβείς.

Περιγραφή της διαδρομής.
Ξεκινάμε από την πλατεία του χωριού Γράμουστα με υψόμετρο 1400Μ, κατηφορίζουμε με κατεύθυνση Βορειοανατολική ΒΑ προς το ποτάμι και περνάμε την γέφυρα (1375Μ) (1) και σε 50 περίπου μέτρα αφήνουμε τον δρόμο και ακολουθούμε το μονοπάτι αριστερά μας. Το μονοπάτι είναι τμήμα του μονοπατιού Γράμουστα Λιανότοπι, ακολουθούμε τους κίτρινους πασσάλους και με κατεύθυνση Ανατολική Βορειοανατολική ΑΒΑ κινούμαστε παράλληλα με το ποτάμι σχεδόν ισοϋψή έχοντας δεξιά μας την βόρεια πλαγιά της επιβλητικής κορυφής «Σκάλα» (1849Μ), ώσπου φτάνουμε σε χαρακτηριστικούς ογκόλιθους λίγο πριν από το δάσος, δεξιά από τους οποίους συνεχίζει το μονοπάτι που μπαίνει πλέον στο δάσος. Συνεχίζουμε ανηφορίζοντας ομαλά στην αρχή σε δάσος με Μαυρόπευκα και στην συνέχεια με οξιές, αλλάζοντας κατεύθυνση σε Νοτιοανατολική ΝΑ, ώσπου καταλήγουμε σε χαρακτηριστική ράχη με «Πόρτα» και πέτρινο εικονοστάσι (2).
Ήμαστε στην περιοχή «Καταφίκη» σε υψόμετρο 1450Μ αφού καλύψαμε -25+75Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 3,2 Χμ, σε χρόνο 1 ώρας.
Αξίζει να διαθέσουμε λίγο χρόνο για να ανέβουμε στην ράχη βόρεια μας όπου ανάμεσα στα επιβλητικά βράχια υπάρχουν οχυρώσεις, επίσης μπορούμε να συνεχίσουμε βορειότερα στην «Κόψη» προσπερνώντας τα βράχια για να αγναντέψουμε το στενό πέρασμα που επιτρέπει την έξοδο του Αλιάκμονα από την κοιλάδα του Μέσα Γράμου, αλλά και τις γύρω κορυφές.
Συνεχίζουμε κατηφορίζοντας σε ξέφωτο με κατεύθυνση Βορειοανατολική ΒΑ και μπαίνουμε στο δάσος ακολουθώντας μονοπάτι, σύντομα καταλήγουμε στο τέρμα πρόσφατα ανοιγμένου δασικού δρόμου, κατηφορίζουμε στον δρόμο, φτάνουμε σε ράχη με αραιό δάσος όπου συναντάμε διασταύρωση Αριστερά μας με τρακτερόδρομο (3). Αφήνουμε το δασικό δρόμο και ακολουθούμε Αριστερά τον τρακτερόδρομο ακολουθώντας σημάδια στα δέντρα, (ξύσιμο της φλούδας του δέντρου με αχνό κίτρινο χρώμα που δυστυχώς ξέβαψε από το ρετσίνι). Κατηφορίζουμε με Βορειανατολική ΒΑ κατεύθυνση και φτάνουνε σε δεύτερη διασταύρωση μετρακτερόδρομο (4). Συνεχίζουμε Αριστερά κατηφορίζοντας έντονα με Βόρεια Βορειοδυτική ΒΒΔ κατεύθυνση, φτάνουμε σε ρεματιά με αναβλύσεις, συνεχίζουμε στην κατηφόρα ώσπου σε υψόμετρο 1300Μ περίπου καταλήγουμε σε μικρό ξέφωτο πλάτωμα έχοντας αριστερά μας ίχνη από ερείπια δυο πέτρινων χτισμάτων τα προσπερνάμε και αμέσως μετά ο δρόμος τερματίζει (5).
Από το σημείο αυτό μπορούμε να προσεγγίσουμε την πρώτη και μικρότερη σπηλιά. Προχωράμε αριστερά με Δυτική κατεύθυνση ανάμεσα σε σχετικά πυκνό αλλά προσπελάσιμο δάσος για περίπου 100 μέτρα ώσπου φθάνουμε στην ρίζα της ορθοπλαγιάς που βρίσκετε και η πρώτη σπηλιά (6).
Αφού επισκεφτούμε την πρώτη σπηλιά επιστρέφουμε πίσω στον δρόμο (5) για να συνεχίσουμε για την δεύτερη σπηλιά. Από το τέρμα του δρόμου παίρνουμε το καλά σημαδεμένο μονοπάτι στην αρχή με Βόρεια Β κατεύθυνση και στην συνέχεια με Δυτική Δ έχοντας δεξιά το φαράγγι του Αλιάκμονα που τώρα τον βλέπουμε και σύντομα φτάνουμε στην ρίζα της ορθοπλαγιάς έχοντας ψηλότερα το στόμιο της σπηλιάς, ανηφορίζουμε για λίγο και καταλήγουμε στην δεύτερη σπηλιά (7).
Ήμαστε σε υψόμετρο 1255Μ αφού καλύψαμε -195Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 3,2 Χμ, σε χρόνο 45 λεπτών.
Συνολικά από την αρχή της διαδρομής, καλύψαμε -25+75-195Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 5Χμ, σε χρόνο 1ωρας και 45 λεπτών.
Επιστροφή από την ίδια διαδρομή
Περισσότερες ιστορικές μαρτυρίες για το Νοσοκομείο των Ανταρτών και τις σπηλιές στο βιβλίο «Στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας» Ιστορικός & Ταξιδιωτικός Οδηγός Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελίδες 84 ~ 89.

1 Χάρτης διαδρομής Γράμουστα Νοσ Ανταρτών.
2 Panorama Γράμος «Σκάλα».
3 Panorama Η Γράμουστα και ο Αλιάκμονας.
4 Ογκόλιθοι στην διαδρομή. Στο βάθος τα στενά του Αλιάκμονα.
5 Το «Καταφύκη», δεξιά των χαρακτηριστικών βράχων Βρίσκετε η «Πόρτα».

[Μήτρου Τάκης]

6 Στο Μονοπάτι για «Πόρτα».
7 Χαρακτηριστικοί βράχοι Αριστερά της «Πόρτας».
8 Το Εικονοστάσι στην «Πόρτα».
9 Το «Φλάμπουρο» από την «Πόρτα».
10 Η «Σκάλα» ανεβαίνοντας για την «Πόρτα».

[Μήτρου Τάκης]

11 Ο δρόμος που έρχεται από το «Λιανοτόπι». (Παλιοχώρι).
12 Ο πρόσφατα ανοιγμένος δρόμος που θα μας κατεβάσει κοντά στις σπηλιές.
13 Είμαι και εγώ εδώ.
14 Τα ερείπια κτισμάτων κοντά στην Επάνω σπηλιά.
15 Το μονοπάτι που μας πηγαίνει στην Κάτω σπηλιά.

[Μήτρου Τάκης]

16 Ανεβαίνοντας στην Κάτω Σπηλιά.
17 Το στόμιο της Κάτω Σπηλιάς.
18 Το Εσωτερικό της Κάτω Σπηλιάς.
19 Η θέα από το εσωτερικό της Κάτω Σπηλιάς η Βόρεια πλευρά του φαραγγιού των στενών του Αλιάκμονα.
20 Η Επάνω σπηλιά.

[Μήτρου Τάκης]

21 Η επιβλητική κορυφή «Σκάλα».
22 Το φαράγγι των στενών του Αλιάκμονα. Στο Βάθος η «Τσάρνος».
23 Το «Καταφύκη».
24 Η στήλη όπου ήταν η προτομή του Πέτρου Κόκκαλη Αρχιάτρου του ΔΣΕ, που μισαλλόδοξοι για δεύτερη φορά καταστρέψαν.
25 Η θεά του τοπίου από την προτομή του Κάκκαλη.

[Οτάνις]

Ο Οκτώβρης -λίγο πριν, λίγο μετά- είναι η κλασική γραμοπερίοδος για όλους τους βουνοπερπατητές.
Παίρνουν ζωή μέρη και ονόματα χαμένα στην ομίχλη της λήθης και στο λόγγωμα της ιστορίας.

Συναφώς, δηλώνω φαν της περιδιάβασης της γραμικής ενδοχώρας και ειδικά των γραμοεσχατιών (Πόρτα Οσμάν, Αλεβίτσα κοκ) -έχει μια γαλήνη κι ένα μεγαλείο-, αν και αισθάνομαι πιο οικεία τα γιαννιώτικα αντερείσματα σε σχέση με τα καστοριανά.

Η διαδρομή που περιγράφεις, παραπέμπει ευθέως στις τελευταίες στιγμές του εμφυλίου.
Τον δρόμο αυτόν -αντίστροφα, βέβαια- έκαναν τα αντάρτικα τμήματα, καταδιωκόμενα κατά πόδας από τον στρατό.
Συγκεκριμένα, στη Σκάλα που αναφέρεις, οι υποχωρούντες αντάρτες κυκλώθηκαν από μονάδες του στρατού που έρχονταν από ανατολικά (Λιανοτόπι) και δυτικά (μετά την κατάληψη του Γκούμπελ)
και για να απεγκλωβιστούν (και να συνεχίσουν προς Κιάφα-Πληκάτι), αναγκάστηκαν να δώσουν μάχη (μέσα στο δασωμένο της Σκάλας).
Αυτά, 1-2 μέρες πριν την οριστική αποχώρηση και το πέρασμα των συνόρων προς Αλβανία.

Έτσι, σαν εξτρά υποτιτλισμό των φωτό που ανέβασες.

[Μήτρου Τάκης]

(Πόρτα Οσμάν, Αλεβίτσα κοκ).
Σε παρακαλώ μαζί και τον Θανάση να μου δώσετε πρόσθετες πληροφορίες γιατί θέλω πολλή να κάνω αυτήν την διαδρομή.
Υστερόγραφο. Έχω μεγάλη αμφιβολία αν σε αυτό που λέω "Πόρτα" συμπεριλαμβάνεται το "Καταφύκη" και όχι στα πλατώματα στα 1300Μ.

[lekat]

στη Πόρτα Οσμάν πας και με αυτοκίνητο (πριν φτάσεις στη Γράμμουστα, φεύγει δρόμος δεξιά κυκλώνει το Φλάμπουρο, περνάει ψηλά τις στάνες και μόλις φτάσει στο σύνορο φεύγει δεξιά και νότια όπου ξαναπέφτει στον Αλιάκμωνα) Μόλις φτάσεις στο σύνορο (έχει πυραμίδα) φεύγεις με τα πόδια δεξιά, ανεβαίνεις στον Μπάνταρο (μέσα στο Αλβανικο) κι έχεις πανόραμα της Πόρτας κοιτώντας νότια. Η πιο ενδιαφέρουσα και ζόρικη ορειβαστική διαδρομή είναι απο τα ερείπια της Φούσιας (φτάνεις εκεί απο Σλήμνιτσα).
Στην Αλεβίτσα επίσης φτάνεις στην κορφή με αυτοκίνητο. Απο Καλή Βρύση, μόλις φτάσεις να έχεις δεξιά στο σύνορο τη Γκίνοβα, φεύγεις αριστερά στον χωματόδρομο. Υπάρχει και πεζοπορική που ξεκινάει μέσα απο το Γιαννοχώρι. Ενδιαφέρουσα είναι η διαδρομή πάνω στο σύνορο: Ξεκινάς απο Γκίνοβα και φτάνεις ως μέσα πάνω απο τη Σλήμνιτσα.
Η Πόρτα που λες ανήκει στο Καταφύγι.
Επίσης, ενδιαφέρον είναι να βρείς την παλιά βλαχόστρατα που ξεκινάει μέσα απο τα ερείπια Λιανοτοπίου και φτάνει στην Πόρτα, είναι πλακόστρωτη σε πολλά σημεία διατηρημένη.
Μπράβο ξανά για την καλή δουλειά.

να και μια συλλογή για την επόμενη διαδρομή
https://picasaweb.google.com/lekatistha ... PortaOsman#

[Μήτρου Τάκης]

Ευχαριστώ Θανάση

[Οτάνις]

Καλησπέρα.

Για Πόρτα Οσμάν, ακολουθείς -εάν επιθυμείς σύντομη και μηχανοκίνητη μετακίνηση- τον χωματόδρομο.
Είναι ο ίδιος που έρχεται από Πεύκο-Λιανοτόπι και φεύγει δεξιά λίγο πριν τη Γράμουστα διασχίζοντας τα ριζά του Γκούμπελ.
Η Πόρτα δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο διακριτικό, δηλ. η ονομασία της δεν οφείλεται, όπως μπορεί να πιστέψει κανείς, στη μορφή της ως υποχρεωτικής, ενδεχομένως στενής, ορεινής διάβασης.
Ίσα ίσα, είναι ένα μεγάλο, ανοιχτό πέρασμα για Αλβανία.
Γι' αυτό και δεν είναι πολύ ευκρινές πού είναι το σύνορο και, αν δεν πέσεις φάτσα με φάτσα με την πυραμίδα, μπαίνεις στο αλβανικό χωρίς να το καταλάβεις.
Βασικά, αν υποθέτω καλώς, η Αλβανία ξεκινά στο σημείο, που υπάρχει μια ελαφρά κατωφέρεια.
Εκεί έχει καλό αγνάντειο προς το αλβανικό, με μεγάλο ορίζοντα.
Η εικόνα απ' την περιοχή της Πόρτας προς τα ΒΔ είναι αυτή (η φωτό τραβηγμένη μέσα απ' το αλβανικό, βορείως της Πόρτας)


Aγναντεύοντας κανείς από την περιοχή αυτή, ειδικά ευθεία προς Βορρά, στο βάθος βλέπει
-ίσως κάνω λάθος στην υπόθεσή μου αυτή, αλλά έτσι πρέπει να 'ναι-
τσιμεντένιες κατασκευές στα αλβανικά βουνά, ενδεχομένως πολυβολεία αναγόμενα στην εποχή Χότζα, που περιφρουρούσαν το στρατιωτικό άβατο (και το ιδεολογικό κωσταλέξι) της χώρας αυτής.

Εν πάσει περιπτώσει, περ' απ' αυτά, εκείνο που θέλει οπωσδήποτε προσοχή είναι ότι η ευρύτερη περιοχή της Γράμουστας είναι ένα απέραντο βοσκοτόπι, όπως έχει πει κι ο εθνάρχης Καραμανλής.
Ο χωματόδρομος μέχρι λίγο πριν την Πόρτα έχει γύρωθέν του πολλά κοπάδια, περνάει έξω από κανά-δυο μεγάλες στάνες, ενώ στα πρανή του Γκούμπελ βόσκουν γελάδια.
Έτσι, τα μέρη εκείνα είναι γεμάτα σκυλιά με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.
Πιο ήσυχα είναι παραμέσα, στο Φλάμπουρο και τη Σκάλα.

Τα υψομετρικά, απ' τη στιγμή που θα φτάσεις στο οροπέδιο της Γράμουστας, είναι αμελητέα.
Το έδαφος είναι ελάχιστα επικλινές και πατιέται καλά.

Σε περίπτωση που αποφασίσει κανείς επίσκεψη με αυτοκίνητο, δε θα πρότεινα κάτι λιγότερο από 4Χ4.

[Μήτρου Τάκης]

Από Γράμουστα έχω πάει Φλάμπουρο - Καλύβια Μπαρούχα και Γκούμπελ, από τις πληροφορίες που μου δίνετε θεωρό εύκολο να συνεχίσω μέχρι την συγκεκριμένη περιοχή στην επόμενη εξόρμηση.
Σε ευχαριστώ για τις πληροφορίες.

[nektaman]

ιστορικά και πανέμορφα μέρη τάκη, μπράβο για την ανάρτηση...

[dimoschris]

Γεια σου Πατριώτη, με τις καταπληκτικές ενημερώσεις, αλλά και των υπολοίπων lecat & Οτάνις, για το ιστορικό βουνό του Γράμμου..

[stamatis]

Χθες πηγαμε στο νοσοκομειο του ΔΣΕ. Υπεροχη διαδρομη.Και εμεις συναντησαμε κοπρανα και ιχνη αρκουδας.