Λίμνες Μουτσάλια ή Αρένων - Επάνω Αρένα - Αετομηλίτσα.

[Μήτρου Τάκης]

Γράμος
Λίμνες Μουτσάλια ή Αρένων - Επάνω Αρένα - Αετομηλίτσα.
Λίγα λόγια για την περιοχή.
Οι λίμνες Μουτσάλια, ή Αρένων, είναι αλπικές λίμνες σε υψόμετρο 1740Μ σε πλάτωμα της Βορειοανατολικής πλευράς της Επάνω Αρένας. Αποτελούνται από δυο λεκάνες με μικρή υψομετρική διάφορα μεταξύ τους, όπου αυτή που είναι Δυτικότερα συγκεντρώνει αναβλύσεις και τροφοδοτεί την δεύτερη με νερό η ποσότητα του οποίου είναι εποχική, με το περισσότερο νερό στις αρχές του καλοκαιριού. Βρίσκονται σε καταπληκτική τοποθεσία περιστοιχισμένες με ξέφωτα και δάση οξιάς και αποτελούν πόλο έλξεις πολλών φυσιολατρών και ιδανικό χώρο για κατασκήνωση.
Πως θα φτάσουμε.
Με τα πόδια.
Με αφετηρία την Ήπειρο από την Αετομηλίτσα, είτε από τον δασικό δρόμο 11,5Χμ.(Προσεχώς),είτε από μονοπάτι το οποίο αφού περάσει την κορυφή Επάνω Αρένα καταλήγει στις λίμνες.
Με αφετηρία την Μακεδονία από το Πευκόφυτο από καλά σημαδεμένο μονοπάτι 6Χμ περίπου 740Μ Υ/Δ, και από Χρυσή από δασικό δρόμο και μονοπάτι 12,5Χμ 600Μ Υ/Δ.
Με αυτοκίνητο.
Με αφετηρία την Ήπειρο από την Αετομηλίτσα 2,5χμ πριν την Αετομηλίτσα παίρνουμε δεξιά Νότια και στην συνέχεια Ανατολικά καλοστρωμένο χαλικόδρομο βατό για όλα τα αυτοκίνητα του θερινούς μήνες και σε 9Χμ. φτάνουμε στις λίμνες.
Με αφετηρία την Μακεδονία. Από Καστοριά πηγαίνουμε Νεστόριο και από εκεί Πεύκο 36Χμ, συνεχίζουμε από Πεύκο για Πευκόφυτο και Επταχώρι και σε 11Χμ, φτάνουμε σε πλάτωμα επάνω σε στροφή του δρόμου. Αφήνουμε τον ασφαλτόδρομο και ανηφορίζουμε Νοτιοδυτικά σε χωματόδρομο που σε 11,5Χμ φτάνει στις λίμνες.
Προσοχή στον χωματόδρομο σε ορισμένα σημεία για τα συμβατικά αυτοκίνητα έχει δυσκολίες και ειδικά εάν είναι πολύ φορτωμένα. Εάν είναι ελαφριά με προσοχή είναι δυνατόν να ανέβουν.
Δεύτερη επιλογή είναι από Χρυσή από αρκετά καλό χαλικόδρομο 15Χμ. που είναι υπό κατασκευή αλλά δεν έχει αποπερατωθεί ακόμα και σε ορισμένα σημεία ίσως είναι αδιαπέραστος από συμβατικά αυτοκίνητα.

Λίμνες Μουτσάλια ή Αρένων - Επάνω Αρένα - Αετομηλίτσα.
Υ/Δ: +456Μ -756.
Απόσταση: 9,15Χμ., περίπου.
Ώρες Πορείας: 3,5~4 ώρες περίπου χωρίς μεγάλα διαλλείματα. (+300Υ/Δ ΜΑΩ).
Σήμανση: Ελάχιστη έως καθόλου.
Βαθμός Δυσκολίας: 2.
Νερό στην διαδρομή: Στην αφετηρία, και από πυγές στα αλπικά λιβάδια καλό είναι το καλοκαίρι να έχουμε επαρκή ποσότητα νερού.
Προσοχή: Η χάραξη της διαδρομής στον χάρτη είναι ενδεικτική της κατεύθυνσης και δεν είναι απόλυτα ακριβείς.
Περιγραφή της διαδρομής.
Από τις λίμνες (1) έχουμε τρεις επιλογές για να ανέβουμε στην κορυφή Επάνω Αρένα.
Α) Από το διάσελο της Επάνω και Κάτω Αρένας και την Νοτιοανατολική ΝΑ ράχη της Πάνω Αρένας.
Παίρνουμε τον χωματόδρομο που πάει για Αετομηλίτσα, περνάμε την διασταύρωση για Χρυσή, και σε υψόμετρο 1870Μ φτάνουμε στο διάσελο της Επάνω και Κάτω Αρένας (2α), αφού καλύψουμε +130Μ Υ/Δ, διανύσουμε απόσταση 1,9Χμ, σε χρόνο 30 λεπτών από τις λίμνες. Από το σημείο αυτό ακολουθώντας τους Κίτρινους πασσάλους με Βορειοδυτική ΒΔ κατεύθυνση φτάνουμε σε υψόμετρο 2196Μ στην κορυφή της Πάνω Αρένας (4), αφού καλύψαμε +326Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 2,5Χμ, σε χρόνο 1 ώρας.
Συνολικά καλύψαμε +456Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 4,4Χμ, σε χρόνο 1 ώρας και 30 λεπτών.
Β) Από την Ανατολική Μεσοράχη (Η πιο επίπονη διαδρομή σαν ανάβαση).
Παίρνουμε τον χωματόδρομο που πάει για Αετομηλίτσα και 200 μέτρα μετά και επάνω στην στροφή αφήνουμε τον δρόμο και παίρνουμε το καλντερίμι που πάει στις πυγές (Δεύτερη Λίμνη), φτάνοντας στις πυγές στρίβουμε δεξιά, περνάμε βρύση που είναι σφηνωμένη σε βράχο και συνεχίζουμε έχοντας την λίμνη αριστερά και σε διακόσια μέτρα μετά στρίβουμε δεξιά και μπαίνουμε στο δάσος ακολουθώντας υλοτομικό δρόμο με Βορειοδυτική ΒΔ κατεύθυνση, σύντομα βγαίνουμε σε ξέφωτο στην ρίζα απότομης πλαγιάς, ακολουθούμε τον δρόμο που σύντομα γίνετε μουλαρόστρατα, μπαίνουμε ανηφορίζοντας έντονα στο δάσος και στην συνέχεια βγαίνουμε σε ξέφωτο έχοντας αριστερά μας ρεματιά ώσπου καταλήγουμε σε φαρδιά ράχη και στην συνέχεια πλάτωμα (2β) κάτω από την κορυφή έχοντας την κορυφή Νοτιοδυτικά ΝΔ .
Ήμαστε σε υψόμετρο 1950Μ αφού καλύψαμε +210Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 1,5Χμ, σε χρόνο 30 λεπτών.
Συνεχίζουμε ανηφορίζοντας στην αρχή ομαλά Νοτιοδυτικά ΝΔ και στην συνέχεια έντονα προς τα βράχια αριστερά μας Νότια Ν τα οποία περνάμε από δεξιά και αφού περάσουμε από χαρακτηριστικό Βράχο «μυτίκη» με θέα στην λίμνη αλλάζουμε κατεύθυνση σε Νοτιοδυτική ΝΔ τραβερσάροντας έντονα στην πλαγιά όπου συναντάμε πέρασμα που θα μας βγάλει σε κορυφή με ορόσημο (4).
Ήμαστε στην κορυφή Επάνω Αρένα σε υψόμετρο 2196Μ, αφού καλύψαμε +246Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 0,6Χμ, σε χρόνο 45 λεπτών.
Συνολικά καλύψαμε +456Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 2,1Χμ, σε χρόνο 1 ώρας και 15 λεπτών

Γ) Από την «Τρακοσάρα» και την Βορειοδυτική ράχη. (Συνιστάτε)
Παίρνουμε τον δρόμο με κατεύθυνση Βορειοδυτική ΒΔ και πηγαίνουμε προς την περιοχή «Τρακοσάρα», φτάνουμε σε ξέφωτο με Αλπικά λιβάδια και χαρακτηριστική βρύση δεξιά μας (2γ).
Ήμαστε στην περιοχή « Βρύση Τρακοσάρα» σε υψόμετρο 1735Μ και σε απόσταση 1,1Χμ από της λίμνες.
Η τοποθεσία οφείλει το όνομα της σε πηγή που τροφοδότη την βρύση, λένε ότι έχει τόσο ελαφρύ νερό που ο όγκος της μιάς οκάς ενώ στα αλλά νερά είναι 400 δράμια, σε αυτήν ο ίδιος όγκος ζυγίζει μόνο 300 δράμια. Όπως και να έχει το νερό είναι αρκετά δροσερό και η τοποθεσία υπέροχη και ιδανικός τόπος για κατασκήνωση.
Συνεχίζουμε. Μπροστά από την βρύση στρίβουμε αριστερά Δυτικά Δ σε τρακτερόδρομο που ανηφορίζει στην πλαγιά έχοντας το δασόριο αριστερά, σύντομα φτάνουμε σε ρέμα και βράχια όπου συναντάμε τα πρώτα σημάδια (Κόκκινος κύκλος με λευκό στο κέντρο) σε ογκόλιθο ψηλά αριστερά. Περνάμε την ρεματιά και συνεχίζουμε στην ίδια κατεύθυνση, από φαρδύ μονοπάτι ώσπου σε υψόμετρο 1780Μ μπαίνουμε σε δάσος με οξιές. Συνεχίζουμε στο δάσος, βγαίνουμε σε ξέφωτο φτάνοντας σε ρεματιά και αλλάζουμε κατεύθυνση σε Νοτιοδυτική έχοντας την ρεματιά δεξιά, φτάνουμε σε λεκάνη που την κυκλώνουμε, ώσπου καταλήγουμε σε ράχη (3) έχοντας δεξιά μας οροπέδιο και αριστερά την ορθοπλαγιά, και μπροστά μας Νοτιοανατολικά ΝΑ την κορυφή.
Ήμαστε στην Βορειοδυτική ράχη της Επάνω Αρένας σε υψόμετρο 2080Μ, αφού καλύψαμε +345Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 2,5Χμ, σε χρόνο 1 ώρας από της λίμνες Μουτσάλια.
Συνεχίζουμε στην ράχη αλλάζοντας κατεύθυνση σε Νοτιοανατολική ΝΑ περνάμε από προκορφή με οχυρώσεις και διάσπαρτο πολεμικό υλικό και καταλήγουμε στην ρίζα του επιβλητικού κώνου της κορυφής. Συνεχίζουμε στην ίδια κατεύθυνση ακολουθώντας την ράχη και καταλήγουμε σε κορυφή με ορόσημο (4).
Ήμαστε στην κορυφή Επάνω Αρένα σε υψόμετρο 2196Μ, αφού καλύψαμε +116Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 0,75Χμ, σε χρόνο 30 λεπτών από τα 1080Μ.
Συνολικά καλύψαμε +456Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 3,25Χμ, σε χρόνο 1 ώρας και 30 λεπτών.
Η κορυφή λόγω της θέσεις της έχει πανοραμική θεά προς όλες της κορυφές της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, λόγω αυτού του πλεονεκτήματος ήταν καλά οχυρωμένη και δόθηκαν φονικές μάχες για την κατάληψη της από τον τακτικό στρατό κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Από την κορυφή βλέπουμε.
Β-ΒΔ. Στο βάθος την «Περήφανο», «Κιάφα», «Μαύρη Πέτρα», «Τσούμια», «Σούφλικας».
Ν-ΝΔ. Ο «Σμόλικας» , η κοιλάδα του Σαραντάπορου, και «Κάμενικ». Στα πόδια μας η κοιλάδα της Αετομηλίτσας και ο «Γκέσος».
Α-ΒΑ. Στα πόδια μας η «Τρακοσάρα» και οι «Λίμνες Μουτσάλια», στο βάθος ο «Πύργος Κοτύλης» τα «Λιβάδια Κοτύλης» και ο «Χάρος Κοτύλης».
Α-ΝΑ. Στα πόδια μας το «Καμπίτσιο» και η «Κάτω Αρένα», στο βάθος «Παλιοκριμίνι», «Πρ Ηλίας», «Τάλιαρος».
Για την επιστροφή εφόσον έχουμε αφετηρία τις λίμνες, από την διαδρομή που ανεβήκαμε ή επιλέγοντας μια από τις υπόλοιπες δυο ώστε να γίνει κυκλική η διαδρομή.
Επιστροφή από την κορυφή στην Αετομηλίτσα.
Από την κορυφή έως την θέση (5) όπου θα συναντήσουμε το μονοπάτι μπορούμε να κατεβούμε στα «τυφλά», μίας και δεν υπάρχει σήμανση, με γενικά Δυτική Νοτιοδυτική ΔΝΔ κατεύθυνση με προορισμό το σημείο (5).
Από την κορυφή επιστρέφουμε με Βορειοδυτική ΒΔ κατεύθυνση προς την προκορφή και αφού περάσουμε τα ερείπια των οχυρώσεων σε υψόμετρο 2090Μ αλλάζουμε κατεύθυνση σε Δυτική Νοτιοδυτική ΔΝΔ και κατηφορίζουμε έντονα στην πλαγιά προς το πλάτωμα χαμηλά, φτάνουμε σε ρεματιά Αριστερά μας, την περνάμε με κατεύθυνση Νότια Ν και καταλήγουμε σε υψόμετρο 1980Μ σε ράχη έχοντας Αριστερά μας δεύτερη ρεματιά, αλλάζουμε κατεύθυνση σε Δυτική Νοτιοδυτική ΔΝΔ, κατηφορίζουμε ακολουθώντας την ράχη και έχοντας σταθερά την ρεματιά Αριστερά μας ώσπου φτάνουμε σε υψόμετρο 1930Μ σε δρόμο που έρχεται από Αετομηλίτσα, περνάει από την Βόρια πλευρά της «Πέτρα Μούκα», και πηγαίνει στην «Στάνη Λάμπρου». Περνάμε τον δρόμο και σύντομα φτάνουμε σε διασταύρωση δρόμων (5) επάνω σε Αριστερή φουρκέτα δρόμου που έρχεται από Αετομηλίτσα περνάει από τα «Κόκκινα Λιθάρια» και συναντάει ψηλότερα τον δρόμο που πάει για «Στάνη Λάμπρου».
Ήμαστε σε υψόμετρο 1900Μ, αφού καλύψαμε -296Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 1,6Χμ, σε χρόνο 50 λεπτών από την κορυφή της Επάνω Αρένας.
Από την διασταύρωση κατηφορίζουμε με κατεύθυνση Δυτική Δ έχοντας αριστερά μας την ρεματιά, σύντομα την περνάμε απέναντι μπαίνοντας για τα καλά στο δάσος ακολουθώντας μονοπάτι, αλλάζουμε κατεύθυνση σε Νότια Ν και στην συνέχεια Δυτική Δ μέσα σε δάσος με μεγάλες οξιές , περνάμε δεύτερη ρεματιά, σταδιακά το δάσος αραιώνει και καταλήγουμε σε ξέφωτη πλαγιά και ακολουθώντας ράχη φτάνουμε σε υψόμετρο 1670Μ σε δασικό δρόμο (6) που ανεβαίνει στα «Κόκκινα Λιθάρια», που τα βλέπουμε πλέον πάνω δεξιά ΒΒΑ. Περνάμε τον δρόμο απέναντι και κατηφορίζοντας με την ίδια κατεύθυνση τον περνάμε άλλες δυο φορές, φτάνουμε σε ρεματιά και μπαίνουμε σε αραιό δάσος με μαυρόπευκα και σύντομα βγαίνουμε σε ξέφωτο πάνω από τον ασφαλτόδρομο που πάει Αετομηλίτσα και στάνη δεξιά μας, ώσπου καταλήγουμε σε τρακτερόδρομο που θα μας βγάλει στον ασφαλτόδρομο (7) σε υψόμετρο 1420Μ, 1,5Χμ., πριν την Αετομηλίτσα. Συνεχίζουμε στον ασφαλτόδρομο και καταλήγουμε στην πλατεία της Αετομηλίτσας (8) τελειώνοντας ένα θαυμάσιο τριήμερο με την υπόσχεση να ξανασυναντηθούμε στον ατελείωτο Γράμο για νέες εξορμήσεις.
Ήμαστε στην πλατεία της Αετομηλίτσας υψόμετρο 1440Μ, αφού καλύψαμε -460Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 4,3Χμ, σε χρόνο 1 ώρας 20 λεπτών από την θέση (5).
Συνολικά από την κορυφή της Επάνω Αρένας. Καλύψαμε -756Μ Υ/Δ, διανύσαμε απόσταση 5,9Χμ., σε χρόνο 2 ωρών και 10 λεπτών από την Αετομήλιτσα.

1 Χάρτης προσανατολισμού Λίμνες Αρένες Επάνω Αρένα.
2 Ξεκινώντας για κορυφή.
3 Στον δρόμο για «Τρακοσάρα».
4 Η «Τρακοσάρα»
5 Στην «Τρακοσάρα».

[Μήτρου Τάκης]

6 Στις Ανατολικές πλαγιές της Επάνω Αρένας..
7 Στην ΒΔ κορυφογραμμή.
8 Στην ΒΔ κορυφογραμμή
9 Θέσεις μάχης του ΔΣΕ.
10 Φτάνοντας στην κορυφή..

[Μήτρου Τάκης]

11 Στην Κορυφή..
12 Το πολεμικό υλικό των μαχών του 48 49.
13 Η Κάτω Αρένα και ο Καμπίτσιος
14 Ο Πύργος Κοτύλης και τα Λιβάδια Κοτύλης.
15 Οι λίμνες από την κορυφή.

[Μήτρου Τάκης]

16 Στην κατασκήνωση με βροχή.
17 Γύρω από την φωτιά.
18 Ξημερώματα στην λίμνη.
19 Ο Καθρέπτης στην λίμνη .
20 Πανόραμα.

[thanasis daskaloudis]

Τεράστιο βουνό ο Γράμμος, με πολλές εναλλαγές στο τοπίο και την μορφολογία του αλλά πάντα πολύ όμορφο. Κρίμα που είναι μακρυά μας και δεν μπορούμε να το επισκεπτόμαστε συχνότερα.